Teos

Hoşgörünün, eğlencenin, coşkunun, neşenin, özgürlüğün, bağ ve şarap ile birlikte bereket ve bolluğun tanrısı Dionysos’un kenti Teos, Batı Anadolu kıyılarında, Antikçağ’da İonia olarak adlandırılan bölgede kurulmuştur.. İonia’nın altın çağı (MÖ 6. yüzyıl) ve Hellenistik Dönem’de (MÖ 3.-2. yüzyıllar) en parlak dönemlerini yaşayan kent, doğal kaynakları, bilim, kültür ve sanat tarihinde yetiştirdiği ünlü kişiler ile üretim ve ticaret konularında birçok defa tarih sahnesinde ön plana çıkmıştır.

En erken yazıtlardan birini taşıyan ünlü Nestor Kadehi’nin Teos’ta üretilmiş olması, kentin Arkaik Dönem’den itibaren seramik üretim merkezi olarak önemini göstermektedir. Arkaik Dönem’den itibaren çevresindeki mermer ocaklarından çıkarılan Teos Grisi (bigio antico, bigio morato) ve eşsiz Lucullus Mermeri (africano) kentin öne çıkmasında önemli rol oynamıştır. Zenginlik ve refah ile birlikte artan kültür ve sanat faaliyetlerinin yansıması olarak kent Antikçağ’ın ünlü lirik şairi Anakreon’u (MÖ 570) yetiştirmiş ve Dionysos Sanatçılar Birliği’nin kurulmasına (MÖ 3. yüzyılın son çeyreği) ön ayak olup ev sahipliği yapmıştır. Bu zenginliğin bir diğer yansıması ise Hellenistik Dönem’in ünlü mimarı Hermogenes tarafından tasarlanan ve kentin koruyucu tanrısına adanmış, Anadolu’daki bilinen en büyük Dionysos Tapınağı’nın kentte inşa edilmeye (MÖ 3. yüzyılın son çeyreği) başlanmasıdır.

Teos’ta yaşamın ilk izleri, MÖ 10. yüzyılda Kıta Yunanistan halklarından Aeol, İon ve Dor boylarının Batı Anadolu’nun sahil kesimine yerleştiği İon Kolonizasyon dönemine rastlar. Athamas kentin asıl kurucusu olarak çeşitli kaynaklarda belirtilmiş ve şair Anakreon da kenti bu sebeple Athamantis olarak adlandırmıştır. Antik ismi Mimas olan Urla-Çeşme yarımadasının güney sahilinde yer alan kent, Ege Denizi’ne doğru uzanan küçük bir kıstak üzerine kurulmuş, yaklaşık MÖ 7. yüzyılda başlayan imar faaliyetleri MS 12. yüzyıla kadar sürmüştür. Teoslular kendi kentlerinin yanı sıra MÖ 543 yılında Trakya Bölgesi’ndeki Abdera ve MÖ 544 yılı civarında Taman Yarımadası’ndaki Phanagoria koloni kentlerini de kurmuşlarıdır.