Güney Liman İskelesi hava fotoğrafı (Kadıoğlu, 2021, 302, Figür 134a)
Zenginliğini deniz ticaretine, dolayısıyla her iki limanına borçlu olan Teos, tüm Akdeniz Havzası’nda etkin bir ticari rol üstlenmiştir. Herodotos’un da onayladığı gibi Teos’un Arkaik Dönem’deki zenginliği, Doğu Akdeniz ticaretine dahil olmasına ve sikke basımınıda yansımıştır. Bu döneme ait Teos sikkelerine Levant ve Mısır gibi Doğu Akdeniz bölgesinde ele geçen önemli sikke definelerinde rastlanması, Teos’un geniş bir ticaret ağına dahil olduğuna işaret eder.
Kentin kuzeyde ve güneyde bilinen iki limanından kuzeydeki limana ait görünür bir kalıntı günümüze ulaşmamıştır. Güney limana ait iskele ise Anadolu kıyılarında en iyi korunmuş iskele örneklerinden birisidir. Güney liman iskelesinin güneyinde ortaya çıkarılan yarı işlenmiş africano blok (Lucullus Mermeri), kuzey liman gibi (portus Geraesticus) güney limandan (portus ante urbem) da mermer blokların gemilere yüklendiğini açıkça ortaya koymaktadır. Günümüzde yapılan kazı çalışmaları ile güney limana ait doğu-batı hizasında bir dalgakıran, dalgakırana kuzeyden bitişik iskele platformu ve iskele platformu üzerinde bulunan iki apsisli bir kilisenin temel kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.
Dalgakıran duvarı büyük dikdörtgen kireçtaşı bloklarla çift çeperli ve atkılı teknikte inşa edilmiştir. Her iki yüzünde dışa taşkın profile sahip bir korniş blok sırası dalgakıran duvarını taçlandırmıştır.Doğu taraftaki denizin içine doğru uzanan dalgakıran duvarı boyunca dört açıklık bulunmaktadır. Bu açıklıklar dalgakıranın kuzeyinde bulunan iskele platformuna geçiş sağlamaktadır.
İskele platformunun döşemesi ve tekne bağlama taşları günümüzde bile kıyıda ve deniz içerisinde büyük ölçüde görülebilmektedir. Taş plaka döşeli iskele platformu üzerindeki aşınma izleri limana yüklerin tekerlekli arabalar ile getirildiğine işaret etmektedir. İskele platformu batı uçta 5,5 m genişliğinde iken doğuya doğru 15,4 m’ye genişletilmiştir. Ortalama 3,5 m aralıklarla kılıcına yerleştirilmiş tekne bağlama taşları, iskelenin sadece güney bölümüne yaklaşık 50 teknenin bağlanabileceğini göstermektedir.
Liman platformundaki mimari blokların temelinde/dolgusunda yoğun tuğla kırıkları ve tuğla tozlu ile hazırlanmış Roma betonu kullanılmıştır. Benzer teknik, mendirekten kuzeye doğru ilerlendiğinde, kent surları ile hemen hemen paralel bir hatta iç liman hattında da görülmektedir. Güney liman mendireği ile dik açı yapılarak 140 m kuzeydoğuda takip edilen ve daha sonra kuzeybatıya 28 m’lik bir dönüş yapan bu hattın mendirekte demirleyen küçük/orta kapasiteli teknelerden ziyade, daha büyük ticari gemilerin yanaştığı iç liman rıhtım hattı olabileceği düşünülmektedir.
Güney limanda yapılan su altı araştırmaları neticesinde liman girişinin güney doğusunda dört öbek halinde safra taşlarına rastlanmıştır. Liman çevresinde safra taşlarının bulunması güney limanın ticari amaçla kullanıldığına işaret etmektedir. Ayrıca limanın güneyindeki burnun doğusunda geleneksel sünger avcılarının kullandığı skandelopetra’ya rastlanılması bölgede sünger avcılığının da yapıldığını göstermektedir. Bulunan seramik ve amphora parçaları MS 6./7. yüzyıllara tarihlenmektedir.
Teos ve yakın çevresi arkeolojik haritası (Kadıoğlu, 2021, 25, Harita 4)